• Written by: Lev Tolstoy
  • Published in 1872
  • 32 pages
  • Rating: ❤️❤️❤️❤️?

Dit boek schetst een mooi beeld van Tolstoj’s visie op het Christendom. In kort is het een martelaarsverhaal over lijden, vergiffenis, en de verwording van een man van God.

Het hoofdpersonage van het boek is Aksionov; een doorsnee kerel uit het Russische land met een klein drankprobleem. Via zijn alledaagse activiteiten en houding tegenover zijn familie probeert Tolstoj de onverschilligheid van de burgerklasse te laten zien.

Aksionov is namelijk een koopman die waarschuwingen van zijn vrouw negeert wanneer die een uiterst duister visioen over hem ontvangt. Ondanks die waarschuwingen vertrekt Aksionov toch naar de markt om zijn handeltje te drijven. In deze handeling zien we Aksionov’s prioriteiten: het vergaren van welvaart en materiële objecten gaat boven familie relaties.

Uiteindelijk gaat het natuurlijk mis wanneer hij van huis is en het visoen blijkt uit te komen. Aksionov verblijft in een herberg met slechts één enkele andere gast. De volgende ochtend wordt die gast bovendien dood aangetroffen in z’n bed en blijkt Aksionov het bebloede moordwapen in z’n rugzak te hebben. Nou, lul je daar maar eens onderuit.

Dat lukt hem uiteraard niet. Zelfs zijn vrouw weet niet of hij zijn onschuld moet geloven. Hij vraagt haar een brief naar de Tsaar te schrijven als laatste redmiddel, maar ook dat blijkt vruchteloos.

Ondanks zijn onschuld, blijkt hij niet in staat zichzelf te verdedigen. HIj beseft dan dat God de enige is die de waarheid van deze situatie in kan zien. Er is geen manier om zijn onschuld op aarde te bewijzen en dus moet hij zich er op richten om de vergiffenis van God te verdienen.

Hij spendeert vervolgens 26 jaren in de cel in Siberë, waar hij een zeer religieuze man wordt. Hij bidt veel, men noemt hem ‘Grootvadertje’ en ‘Man van God’. Zoals bij veel Christelijke martelaren, wordt zijn geloof in God versterkt door zijn aardse veroordelingen, door zijn vertrouwen dat de enige vorm van gerechtigheid van God kan komen.

Na vele jaren in de cel doorgebracht te hebben, ontmoet hij de man die verantwoordelijk is voor zijn veroordeling in de gevangenis. Het is de werkelijke moordenaar van de gast in de herberg.

In de cel vergeeft hij de moordenaar en helpt hem zelfs door te liegen tegen de gouverneur over de gegraven tunnel die ontdekt is. Met deze vergiffenis en hulp vervolledigd hij de redenatie dat het aardse gerechtssysteem ondergeschikt is aan Gods vormen van gerechtigheid. Wanneer hij zijn moordenaar vergiffenis schenkt, is hij werkelijk een man van God geworden. Door zijn vergiffenis is hij eindelijk in staat om volledig los te komen van de aardse verbanden. Hij verlangt niet meer naar zijn familie of naar vrijheid, hij is nu een man van God. Na deze openbaring sterft Aksionov.

Vervolgens biecht de moordenaar tegen justitie alles op en Aksionov wordt vrij gesproken. Helaas mocht het niet meer baten, want ze vinden hem dood in de cel. Hiermee wordt werderom aangetoond dat God’s oordeel superieur is aan alle systemen van gerechtigheid die door de mens ontwikkeld zijn.

Wellicht is het een beetje dramatisch dat Tolstoj zijn hoofdpersonages allemaal laat sterven op het einde van zijn boeken (zoveel ik gelezen heb tot nu toe), maar effectief is het wel. Ik moet wel toegeven dat het me even tijd koste om het moraal van het verhaal daadwerkelijk tot me door te laten dringen, want in eerste instantie leek het me vooral heel erg oneerlijk allemaal. Een bijzonder nare ervaring voor Aksionov, waarbij de consequenties van zijn acties bovendien buitenproportieel leken te zijn. Zoals ik het hierboven beschreven heb, begrijp ik het moraal echter wel. Het benadrukt de discraptantie tussen Gods oordeel en het aardse oordeel. Het lijkt me desalniettemin nog steeds verschrikkelijk om mee te moeten maken, maar gelukkig weet ik nu wel hoe ik het daadwerkelijke lijden kan ontwijken in zo een situatie.