De legende van het frikandelbroodje
De Nederlandse cuisine kent twee duidelijke categorieën. Enerzijds zijn er de warme, natte prutjes waarin alles samengetyfd kan worden, zoals stampot, hachee of snert. Anderzijds zijn er de vet-druipende snacks zoals de frikandellen en bamiblokken. In die laatste, hooggewaardeerde traditie plaatsen we ook het frikandelbroodje. Een iconische snack die alle klassen van de maatschappij verbindt door zijn klassiek geworden krokante laag bladerdeeg, zijn sappig gefrituurde frikandel, en als welkome verrassing af en toe de zoete smaak van lauwe curry saus.
Maar het zou arrogant zijn als we zouden denken dat we het enige volk zijn dat een oplossing heeft gevonden voor de zeer menselijke zucht naar krokante, warme, vette snacks. Ieder volk heeft zo z’n eigen frikandelbroodje.
En in Malta is dat de pastizz (meervoud: pastizzi).
Wat is de pastizz precies?
Een schitterende uitvinding die op vrijwel iedere straathoek te vinden is. Een diamant-vormige hartige snack met een vulling van ricotta of mushy peas (how British). Het heeft een omhulsel van deeg dat ergens tussen bladerdeeg en filodeeg in zit. Dat geeft het een lekkere crunch, waaronder een tedere zachtheid schuil gaat.
Mijn persoonlijke favoriet is zijn de ricotta pastizzi. Op de zondag tijdens de vastenperiode maak ik dan ook graag een uitzondering voor deze warme snack. Zoals ook recentelijk, toen we vanuit ons huis naar Valletta wandelden. Het was heerlijk om te flaneren over de promenade, natuurlijk. Maar wanneer je over de promenade flaneert in de wetenschap dat je bij aankomst in Valletta een pastizz naar binnen kan werken, dan geeft je dat zekere air van zelfverzekerdheid en passie die zeker niet onopgemerkt zal blijven.
Mensen op de promenade weken voor ons uiteen en fluisterde zachtjes tegen elkaar: ‘kijk hen dan, die flair, die sierlijkheid, die innemende aanminnigheid… die gaan vast een pastizz eten.’
Pastizzeria’s op iedere hoek
Wat deze hartige snack zo aantrekkelijk maakt is niet alleen de voortreffelijke elementen die gerelateerd zijn aan het savoureren (jaja, moest even een mooi woord vinden voor ‘opeten’). Die aspecten staan buiten kijf. Wat juist zo enorm bijdraagt aan de beminnelijkheid van de pastizzi is de toegankelijkheid er van.
Op iedere straathoek vind je wel ‘pastizzeria’. Dit zijn kleine kioskjes met als hoofdfunctie het verkopen van pastizzi. Daarnaast vind je er ook natuurlijk andere warme snacks (zoals qassatat, pizza of worstenbroodjes), sigaretten en gekoelde dranken. Maar de hoofdfunctie is toch echt het over de toonbank smijten van pastizzi.
En dat doen ze uitstekend. De snackbroodjes kosten doorgaans slechts 40 cent (50 als je pech hebt) en sommige pastizzerias staan bekend om hun 24h service. De meest iconische pastizeria is wellicht degene in Rabat, dicht bij de poorten van Mdina. Crystal Palace. Deze is dus 24 per dag geopend en wordt door vele mensen aangemerkt als de maker van de beste pastizzi op het eiland. Zoals je kan raden ben ik hier al regelmatig gestopt om even te inspecteren of ze nog wel aan dat predicaat voldoen.
Pastizzi als cultureel icoon; in woord en taal
Als kroon op de iconische status die de pastizz in de Maltese cultuur bereikt heeft, is het ook opgenomen als symbool in de dagelijkse lingo van het volk. Zo wordt het woord ‘pastizz’ ook wel eens gebruikt om het vrouwelijke geslachtsorgaan aan te duiden. Dit uiteraard door de overeenkomstigheid van vorm. In het verlengde van die uitdrukking, wordt het ook gebruikt om een ‘watje’ of ‘pussy/pushover’ aan te duiden. Een tamelijk seksistische associatie, die niet veel goeds doet voor het feminisme. Als laatste is er nog de uitdrukking jinbiegħu bħall-pastizzi (da verkoop wie unne pastizz), wat zoiets betekent als ‘als zoete broodjes over de toonbank gaan’.
Ik hoop dat ik hiermee mijn enthousiasme voor de pastizzi heb kunnen overbrengen op jullie. Als jullie een keer op visite komen zal ik jullie graag persoonlijk trakteren op deze smakelijke snack. Maar goed, tot dusver moeten jullie het hier maar mee doen.